۱۳۸۸ آذر ۲۵, چهارشنبه

تاسیس رصدخانه گرینویچ - داستان زمان و مکان (قسمت دوم)


تاسیس رصد خانه گرینویچ



کشف قاره نو یافته و مسیرهای تجاری جدید به سرزمین های ثروتمند مشرق زمین، امکان کسب ثروت فروان و ایجاد امپراتوری های تازه را برای ملت های دریانورد اروپائی فراهم ساخت. اتکای شدید بر تجارت دریائی و حجم رو به افزایش کالا و کشتی هایی که برای آن به آب انداخته می شدند باعث شد تا یافتن طول جغرافیایی به اولیت نخست بین المللی بدل گردد.

هر ملتی تلاش می کرد تا اولین کسی باشد که پاسخ این پرسش را پیدا کرده تا بدون شک از ثروت و قدرت بی انتهای در دست داشتن چنین دانشی بهرمند گردد.

در سال 1674 میلادی، چارلز دوم پادشاه انگلستان، متقاعد شد که راه حل مسئله طول جغرافیایی در ستاره شناسی نهفته است. معشوقه او، لوئی دو کروای، دوشس پورتماوث، با مرد فرانسوی به نام، سور دو سن پیر، آشنا شده بود که ادعا می کرد اگر نقشه حرکت ماه نسبت به دیگر ستارگان رسم شود، می توان از آسمان به عنوان ساعتی بزرگ برای تعیین طول جغرافیایی استفاده نمود.

چارلز دوم، چهار تن از مورد اعتماد ترین مشاوران خود را مامور ساخت تا بررسی کنند که آیا چنین طرحی عملی است یا خیر. آنها سراغ ستاره شناس سرشناس آن زمان، جان فِلَنستید رفته نظر او را جویا شدند.


جان فلَمستید


فلنستید پیشنهاد سور را با توجه به دانش کنونی ستاره شناسی مسخره توصیف نمود، زیرا در آن زمان: نقشه ستارگان دقیق نبود، جدول زمانبندی قابل اتکائی برای حرکت ماه وجود نداشت،  و مشخصا جدولی برای مقاسیه حرکت ماه نسبت به کره در بر گیرنده ستارگان ثابت در آسمان در دست نبود.


لوئی دو کروای


در پاسخ، چارلز دوم تصمیم گرفت که تنها راه بهبود این وضعیت تاسیس یک رصدخانه است، او سریعا جان فلنستید را به عنوان نخستین ستاره شناس سلطنتی منصوب نمود. وظیفه او «..وقف نمودن خودشان با حداکثر دقت و تلاش ممکن در تصحیح جداول حرکت ستارگان و تشخیص موقعیت ستارگان ثابت، به منظور تعیین نهایی طول جغرافیایی تا رسیدن به سر حد تکامل در هنر ناوبری است».

چارلز دوم، دستور ساخت رصدخانه سلطتنی خود را به سِر جوناس مور، نقشه بردار اعظم سازمان نقشه برداری، صادر نمود. سنگ بنای رصدخانه در ساعت 3:14 دقیقه بعد از ظهر 10 اوت 1675 میلادی گذاشته شد. مطابق خرافات آن زمان، فلنستید شخصا نقشه طالع بینی رصدخانه را رسم نمود. دست نوشته های فلنستید حاکی از آنند که نه او و نه همکاران اش به اینجور علوم مخفی هیچ اعتقادی نداشته اند. او در این مورد می نویسد: «دوستان، آیا می توانید جلوی خنده خود را بگیرید؟».


نمایی از رصدخانه گرینویچ


بخش اصلی رصدخانه ابتدائی که توسط سِر کرستوفر ورِن طراحی شده بود، که خود یکی از استادان ستاره شناسی در آن زمان به حساب می آمد. رصدخانه اصلی از سه طبقه تشکیل می شد. با تاکیدات چارلز دوم، که ساخت رصدخانه بیش از 500 پاند هزینه بر ندارد. ساخت نمای بیرونی رصدخانه در کریسمس 1675 به پایان رسید و فلمستید و دو خدمتکار در 10 ژوئیه 1676 به آنجا نقل مکان نمودند. در آخر ساخت رصدخانه 520 پاند و 9 شلینگ و 1 پنس برای شاه هزینه برداشت.

وظیفه فلمستید، ترسیم نقشه اجرام آسمانی با دقت بسیار بالا به شیوه ای بود تا بتوان از آن در ناوبری با کمک ستارگان استفاده نمود.

روش کار بدین صورت بود که او ابزار رصد یا همان تلسکوپ را در طول نصف النهار، یا خط شمالی - جنوبی قرار می داد. همانطور که ستارگان بالای سر ستاره شناس می چرخیدند، او می توانست موقعیت هر ستاره را نسبت به نصف النهار خود اندازه گیری نماید. همچنین با کمک یک مسئول ثبت زمان بازه های زمانی گردش زمین را نیز ثبت می نمود.


از طریق مقایسه هزاران رصد انجام شده از یک نصف النهار واحد، او می توانست نقشه دقیق آسمان را رسم نماید.

متاسفانه به دلیل اینکه رصد خانه وِرِن بر زیربنای یک برج قدیمی ساخته شده بود، بر نصف النهار کاملا منطبق نبوده بلکه کمی به سمت غرب انحراف داشت و اتاق هشت ضلعی وِرِن برای این منظور ناکارآمد به نظر می رسید. فلنستید رصدخانه موقعیت یابی خود را در اتاقکی در ته باغ خود بنا نهاد. در 43 سال پس از آن، کار فلنستید در رصدخانه اش، که سقف متحرکت آن به عقب کشیده می شد تا روی بر آسمان شب گشاید، اندازه گیری جابجائی ستارگان بالای سرش بود.

ساختمان کوچکی، که سدس (زاویه یاب) 7 فوتی (210 سانتیمتر) و کمال 7فوتی دیواری در آن واقع بود، به پایگاه اصلی رصدخانه بدل گردید. در سال 1720 اِدموند هالی به مقام ستاره شناس سلطنتی منصوب گردید، او در آن زمان متوجه شد دیوار آجری نصف النهار فلمستید از سمت شیب دار تپه شروع به نشست به سمت پارک سلطنتی کرده است.

هالی پیشنهاد نمود تا دیوار نصف النهار تازه ای که کمی شرق تر از دیوار کنونی باشد بنا گردد، تا بتوان روی آن دو کوادرانت ستاره شناسی جدید نصب نمود.

این حرکت به الگوی بسط و توسعه رصدخانه در آینده تبدیل گردید. هر بار تلسکوپ بهتری نیاز بود، اتاق تازه ای به ساختار موجود اضافه می شد؛ همیشه همخط با نصف النهار اولیه اما متوالیا هر بار شرق تر از بار قبل.

اگر از نصف النهار اولیه فلمستید به سمت شرق حرکت نمایید، با سه نصف النهار بعدی: هالی، بردلی، و آیری روبرو خواهید شد که آخری در سال 1884 به عنوان نصف النهار مبداء جهانی شناخته شد.


در تصویر بالا پرتوی لیزری دیده می شود که نمایشگر نصف النهار مبدا است





دعوای تاریخی:

یکی از دعوا های تاریخی معروف در این دوره دعوای میان سر آیزاک نیوتون پدر علم فیزیک و جان فلمستید است.

فلمستید قصد نداشت تا وقتی که خود از بدون نقص بودن نقشه ستارگان اش مطمئن نشده آن را منتشر نماید. اما سر آیزاک نیوتون که برای اتمام کار خود به تحقیقات فلمستید نیاز داشت، از نفوذ اش در حلقه ستاره شناسان استفاده نمود تا فلمستید را تحت فشار قرار داده نهایتا تحقیقات نیمه کاره او در 1712 منتشر گردید.

فلمستید که از این موضوع بسیار عصبانی بود، 300 نسخه از 400 نسخه منتشر شده کتاب را خود خریداری کرده، آتش زد. همسر فلمستید در سال 1725 نسخه تصحیح شده کار او را منتشر نمود که این تاریخ البته پنج سالی پس از مرگ دانشمند بود.

ادامه دارد..




هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر